NA DE GROTE TREK of HET BEGIN VAN HET GELOOFSEIZOEN (door Jan de Jongh)

Vanaf de schepping wordt in veel kerken begin september het winterseizoen met enige fanfare geopend. In de zomer lijkt het of niet alleen de gelovigen afwezig zijn, maar dat ook de Eeuwige bij voorkeur vertoeft in evangelisatietenten op de camping en aan verre stranden. Er worden zelfs kerken tijdelijk gesloten wegens gebrek aan belangstelling. Preekstoelen worden zo nodig met ondersteuning van de koster beklommen door ouden van dagen. In veel studentenpastoraten wordt lange tijd niet gevierd en Oosterhuis doet de Rode Hoed op zondag enkele maanden af. Het is een merkwaardig verschijnsel, te meer daar men zegt, dat de meeste tweeverdieners vijfmaal per jaar vakantie houden en een groot aantal bejaarden de winter doorbrengt in wat aangenamer streken aan de kust van het Iberisch schiereiland. De kerk gaat dan met de AOWers mee in de persoon van emerituspredikanten, die seniorengemeenten oecumenisch geestelijk bijstaan. Maar ondanks vakantiespreiding en –vermenigvuldiging begint als vanouds in september het geloofsseizoen. lees verder

OECUMENISCH BIDDEN - door Jan de Jongh

Kerkgangers beminnen de verandering niet. Om een collega te citeren: 'Je kunt alles zeggen, als je de stoelen maar niet verplaatst'. Ander voorbeeld: de tekst van het Onze Vader. Al jaren kan ik dat in 'gewone' diensten niet hardop meebidden en zeker niet achter de microfoon. Want doordat ik in een oecume­nische gemeente werkte, ken ik noch de protes­tantse noch de katho­lieke tekst meer uit m'n hoofd. Jammer, want samen hardop bidden is een ritueel. Het roept gevoelens van verbondenheid op. Lezen of nadenken verknoeit dat. Er is een oecumenisch Onze Vader, maar de kerkgan­gers hebben het nooit geleerd. Niet alleen de bid­snelheid, maar ook de tekst van het Onze Vader is bij protes­tanten en katholieken ver­schillend (De teksten zijn elders afgedrukt). Katholieken willen niet in bekoring geleid worden, protestanten niet in verzoeking. Bekoring is voor de één aantrek­kelijk en leuk, maar voor de ander een verleiding. Katholieken willen verlost worden van het kwaad, protestanten van de boze. Protestanten hechten aan 'hemelen', katholieken hebben aan één hemel ge­noeg. Bovendien stond de lofprijzing aan het slot niet in de oude handschriften waarop de katholie­ke bijbelvertaling be­rustte. In de NBG-vertaling staat de tekst van Mattheüs 5:13 dan ook tussen [ ] (vgl. Lucas 11). Men neemt wel aan dat het als liturgi­sche aantekening in de marge van een hand­schrift te­recht is gekomen en later door een afschrijver in de tekst werd opgeno­men. lees verder

LITURGIE MET OPEN DEUREN - Friedensgebet (door Jan de Jongh)

Dit keer wil ik vertellen van een ervaring, waarin liturgie concreet werd. Kort geleden was ik voor een studie­reis in Leip­zig. Aan het eind van een maandag­middag kwamen wij 'toe­vallig' langs de Niko­laikirche. De deur stond open. Tot mijn verras­sing werd binnen nog steeds op maandagmiddag om vijf uur het 'Frie­dens­ge­bet' gehou­den. Uit deze gebedsdienst ontstond het ge­weldloze verzet in de DDR. Op de maandagen werden in het najaar van 1989 straten en zelfs autobaan­afrit­ten afgesloten om te ver­hinderen dat mensen aan dit gebed zouden deelnemen. Tijdens de gebeden waren honderden stasiea­genten in de kerk. Ook zij hoorden de zaligspre­kingen voorle­zen! Toen op 9 okto­ber na de zegen zo'n 2000 kerkgangers naar buiten gingen, wachtten tiendui­zenden met kaarsen in de hand rond de kerk hen op. Met een kaars heb je twee handen nodig: een om vast te houden, de andere om het vlammetje te bescher­men. Je kunt dus geen stenen gooien of ander geweld gebruiken. Jezus' Geest van geweldloos­heid sloeg over op de massa. De soldaten, de specia­le eenheden en de politie werden in ge­sprekken verwikkeld en trokken zich terug. Mede door wat rond de Nikolaikirche ge­beurde viel in het najaar van 1989 de muur. lees verder

Clara van Assisi († 11 augustus), Een sterke vrouw - door Jan de Jongh

Een poos geleden was het mij vergund te mogen voorgaan in de Utrechtse Dom­kerk. Een belevenis: een 'hoog­kerkelijke' litur­gie met alles er op en er aan in deze machtige kerk met na­galm. In de Dom is een gedachte­niska­pel, waar zij die ons voorgingen herdacht worden. Deze zondag was Bach aan de beurt (“...de grote Bach, die mag de maat der engelen slaan de lieve lange dag”, Gezang 265: 18­). Al doen pro­testanten officieel niet aan heili­genver­ering, het kan geen kwaad zo nu en dan hen die ons voorgingen dank­baar in de viering te geden­ken en uit hun leven inspiratie te putten. Daarom zet ik zo nu en dan een heilige in het zonnetje in de hoop dat het ook katholieken kan bekoren. lees verder

6 augustus: HEMEL EN HEL - door Jan de Jongh

Het zomerfeest van de kerk van het oosten kwam in het westen in de marge terecht: de verheer­lijking op de berg (transfigu­ratie, Mattheüs 17). Vanaf de vijfde eeuw vinden we het bij de Jaco­bieten (Syrisch-orthodoxen) in Oost-Tur­kije en Syrië. Het sluit nauw aan bij de mystiek van de Byzan­tijnse monniken over de verheer­lijking als be­stemming van de mens en het visioen van Christus als het 'onge­scha­pen licht', afglans van de Vader. Ook in de spiritualiteit van de communauteit van Taizé (Fr.) speelt dit feest een grote rol: het is ons opstan­dings­ver­haal. Het herinnert aan Filip­penzen 3:21: 'Hij zal ons vernederd lichaam herscheppen en gelijkvormig maken aan zijn verheer­lijkt li­chaam.'
De verheer­lij­king zou veertig dagen voor de kruisiging plaats gevonden hebben, maar het was te 'stralend' om het in de vastentijd op de kalen­der te zetten. Geen nood. Om­streeks 350 zou op 14 sep­tember bij de inwij­ding van de Ana­stasiakerk het kruis terug­gevonden zijn. Door veertig dagen van 14 sep­tember af te trekken kom je ongeveer op 6 augustus. lees verder